Қоғамдық денсаулық сақтау ұлттық орталығының ұйымдастырушылық-әдістемелік басшылығымен Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2019 жылғы 26 желтоқсандағы № 982 қаулысымен бекітілген Денсаулық сақтауды дамытудың 2020-2025 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасының іс-шаралар жоспарын тиімді іске асыру шеңберінде жол -көлік оқиғаларының алдын алу үшін, оның ішінде жаяу жүргіншілердің жол қозғалысы ережелерін бұзуына байланысты «ЖҚЕ білу – қауіпсіздік негізі» ұлттық бағдарламасы іске асырылады.
Өзектілігі
Сарапшылардың бағалауы бойынша, қазіргі уақытта әлемдік деңгейдегі барлық жас топтары үшін өлімнің негізгі себептерінің арасында тоғызыншы орында тұрған жол-көлік оқиғалары жыл сайын 1,2 миллионнан астам адамның өмірін қиып, бүкіл әлемде 50 миллионға дейін адамды өлімге әкелетін жарақаттарға ұшыратады. Әлем жолдарында қаза тапқан адамдардың жартысына жуығын (49%) жаяу жүргіншілер, велосипедшылар мен мотоциклистер құрайды. Жол-көлік апаттары 15 пен 29 жас аралығындағы адамдардың өлімінің басты себебі болып табылады.
Жол-көлік оқиғалары тек қайғы-қасірет әкеліп қана қоймайды, сонымен қатар медициналық көмек пен әлеуметтік-экономикалық шығындарға байланысты денсаулық сақтау мен дамудың маңызды проблемасы болып табылады. Жол апаттары көптеген елдерге жалпы ұлттық өнімнің 1-3% құрайды. Жол-көлік оқиғалары салдарынан қайтыс болу мен жарақаттанудың 90% — дан астамы табыс деңгейі төмен және орташа елдерде орын алады.
Қазақстанда 2021 жылдың алғашқы бес айында 4,7 мың жол-көлік оқиғасы тіркелді — 2020 жылдың ұқсас кезеңімен салыстырғанда 12,2% — ға артық. Салыстыру үшін: өткен жылы бес айда 4,2 мың жағдай тіркелді.
Стратегиялық жоспарлау және реформалар жөніндегі Агенттіктің Ұлттық статистика бюросының деректері бойынша соңғы бірнеше жылда Қазақстанда көбінесе жаяу жүргіншіні қағып кеткен, көлік құралдарының соқтығысуымен ЖКО тіркеледі. 2021 жылы ЖКО-ның үш негізгі түрінен болған жол – көлік оқиғаларынан болатын өлім – жітім: жаяу жүргіншілерге басып кіру-273 адам қаза тапты (ЖКО – да қаза тапқандардың 27%); аударылу-176 адам қаза тапты (17%); автомобильдердің соқтығысуы-141 адам қаза тапты (14%). Мұндай авариялардағы өлім-жітім ЖКО-да қаза болғандардың жалпы санының 58% — ын құрайды.
Өңірлер бойынша салыстырмалы талдау ең көп жол-көлік оқиғалары Алматыда тіркелгенін көрсетті: 1,3 мың жағдай – алдыңғы жылға қарағанда 32,5% — ға артық. Одан әрі Алматы облысында 840 жағдай (жылына 27,5% — ға өсу) және Жамбыл облысында 425 жағдай (17,4% — ға өсу) орын алуда.
Жол-көлік оқиғаларының нәтижесінде биылғы жылдың алғашқы бес айында 6,8 мың адам зардап шекті – өткен жылға қарағанда 12,3% — ға көп. Қаза болғандар саны 607 адамды құрады, оның ішінде 435 ер адам, 172 әйел адам, 43 кәмелетке толмағандар. Алматыда ЖКО салдарынан 1,5 мың адам, Алматы облысында — 1,4 мың адам, Жамбыл облысында — 674 адам зардап шекті.
Жолдарда кәмелетке толмағандардың өлімінің өсуі ерекше назар аударуға тұрарлық. Кәмелетке толмаған азаматтардың қатысуымен жол апаттарының себептерінің бірі ересектердің жүріс бөлігіндегі балалардың жүріс-тұрысына немқұрайлы қарауы және арнайы балаларды ұстап тұратын құрылғы немесе баланы қауіпсіздік белдіктерінің көмегімен құлатуға мүмкіндік бермейтін, 12 жасқа дейінгі балаларды тасымалдауға тыйым салуды көздейтін өзге де құралдар болмаған кезде, ЖҚЕ талаптарын сақтамауы болып табылады.
Қазақстанда жол қозғалысы ережелерін бұзу саны өткен жылмен салыстырғанда 58% — ға артты. 2021 жылы Жол қозғалысы ережелерін бұзудың 3,8 млн. жағдайы анықталды. 2020 жылы бұл көрсеткіш 2,4 млн. құрады, жаяу жүргіншілердің қауіпсіздігі мәселесі өзекті болып қала береді. Елдегі әрбір үшінші ЖКО, қаза тапқан және жараланғандардың әрбір төртінші ЖКО жаяу жүргіншілердің қатысуымен болатын апаттардың үлесіне келеді. Сонымен бірге пешеходтардың тәртібіне қатысты проблемалар бар. Жыл басынан бері олардың тарапынан 155 мыңнан астам бұзушылық анықталды.
Электросамокаттар-бұл біздің еліміз үшін ғана емес, барлық елдер үшін ең проблемалық мәселе. Электросамокаттар көлікке толған жолдар мен қоғамдық көліктерге түскен ауырлықты азайтады, сондықтан олардың дамуын қолдау қажет. Өкінішке орай, самокаттар жол-көлік оқиғаларына жиі себепкер болады. Жыл басынан бері қалада самокаттың қатысуымен 30-дан астам жол-көлік оқиғасы тіркеліп, ондаған адам зардап шекті. Осыған байланысты мақсатты топты жол қозғалысы ережелеріне үйрету қажет.
Жол-көлік апаттары алдын-ала болжанып қана қоймайды, сонымен қатар алдын-алуға да болады, бұған негізгі қауіп факторлары мен жолда қолданылатын жол қауіпсіздігін қамтамасыз етудің тиімді шаралары туралы көптеген мәліметтер дәлел бола алады.
Республикада, оның ішінде балалар, жасөспірімдер мен жастар арасында жол-көлік жарақаттануының алдын алу үшін жол жүрісі қағидаларын сақтау, алкогольден, бас тарту, алғашқы медициналық көмек көрсету және басқа да іс-шаралар арқылы қоғамның барлық мүдделі тараптарының күштерін шоғырландыру қажет.
ҚДСҰО ақпаратынан