В Казахстане на фоне снижения зависимости от табакокурения и несмотря на принятые законодательные нормы, растет вейповая эпидемия, особенно среди детей и подростков, считает эксперт Национального центра общественного здравоохранения Министерства здравоохранения РК Жанара Калмакова.

«В будущем необходимо срочно вводить строгий запрет оборота вейпов по аналогии с запретом снюсов, а также повысить сбор акцизов с нагреваемого табака и устройств его потребления ввиду полного их приравнивания к обычным сигаретам», — отметила Ж.Калмакова.

Она обращает внимание на заметный прогресс в борьбе с табакокурением среди населения с помощью государственных мер контроля и законодательных рычагов, действующих в Кодексе РК «О здоровье народа и системе здравоохранения».

Так, ряд государственных мер по контролю над табаком, предпринятые в 2009 году и усиленные в 2020 году с введением Кодекса РК «О здоровье народа и системе здравоохранения», привели к снижению потребления сигарет в Казахстане почти на 7 процентов.

Так, по данным НЦОЗ, если в 2007 году курением сигарет увлекались около 27% казахстанцев, то уже в 2019 году табакокурение снизилось до 20,4% среди взрослого населения. Сейчас этой вредной привычкой страдают 36,5% мужчин и 6% женщин.

При этом значительное уменьшение числа курильщиков произошло среди мужчин — на 14%, согласно исследованиям GATS (Глобального исследования ВОЗ) 2014 и 2019 года.

По данным опроса GATS, более 70% казахстанцев поддерживают запрет на курение и меры по созданию среды, свободной от табачного дыма. Его воздействие снизилось с 2014 по 2019 год в колледжах, университетах и медицинских учреждениях более чем на 70%, в правительственных зданиях и в общественном транспорте — на 50%, на рабочих местах внутри помещений — на 40%, в то время как в барах и ночных клубах воздействие табачного дыма увеличилось на 11,3%.

Стабильность государства, его экономическое развитие в значительной мере зависят от физического и духовного здоровья семьи, отношения государства к ее проблемам, интересам и потребностям

Так, среди факторов, влияющих на семейное благополучие  международные эксперты отметили уровень дохода; место жительства; уровень и качество образования; наличие собственной семьи (родительской); опыт выстраивания отношений с партнером; здоровье; осознанное заключение брака; ответственность за семью; чувство любви; взаимоуважение; забота по отношению к члену семьи; гармония в доме; проведение совместного досуга, совместное времяпровождение; наличие детей; наличие общих целей и другое.

             Казахстан в международном рейтинге субъективного благополучия семьи занимает 50 место из 150 стран мира, в процессах гендерного развития отмечается отрицательная динамика, а по оценке Глобального индекса детского процветания, который проводят Воз и ЮНИСЕФ из 180 стран Казахстан занимает 59 место.

Что такое здоровая семья? Здоровая семья – это семья, в которой присутствует здоровый психологический климат, духовная культура, приверженность к сохранению и укреплению здоровья с детства и до преклонного возраста, социальное и материальное благополучие. Семья – это основное звено, где формируются здоровые привычки и отвергаются вредные.

Для того, чтобы семья была счастливой, имеет влияние   множество   факторов. Одним из главных факторов является здоровье семьи. На здоровье влияют различные психологические условия, стрессы. Улучшение репродуктивного здоровья населения, их способности к качественному воспроизводству населения является одной из важных стратегических задач здравоохранения как в Республике Казахстан, так и во всем мире.

      Главной особенностью 2021 года является то, что в текущем году весь мир продолжает жить в условиях  массовой пандемии   коронавируса   COVID-19, что,  безусловно, не могло не отразиться на казахстанских семьях. Специалисты  озабочены  возможностью появления «потерянного поколения» детей из-за «долгосрочного воздействия» пандемии на их образование, питание и общее благополучие. Среди проблем, с которыми столкнулась казахстанская семья, эксперты отметили серьезные последствия пандемии  коронавируса,  что привело к снижению доходов, увеличению числа безработных, получению образования в режиме онлайн, отсутствию доступа к интернету, отсутствию компьютеров во многих казахстанских семьях и другие. Главная задача  сегодня это профилактика пандемии и она играет важнейшую роль в современном развитии страны.

                 Чтобы воспитать здоровое поколение в первую очередь родители должны отказаться от вредных привычек (курение, алкоголь и т.д.) и вести здоровый образ жизни. Давно известно, что вредные привычки заметно сокращают срок жизни и ухудшают качество здоровья. Своевременные осмотры врачей и ранняя профилактика болезней также являются действенным способом избежания проблем со здоровьем. Ведение активного образа жизни и занятия спортом всегда способствуют поддержанию организма в хорошем состоянии. Таким образом, будучи примером для своих детей и показывая правильный путь детям с самого детства, прививаются основные принципы здоровья, что в будущем способствует воспитанию здорового поколения.

Только 15% здоровья человека зависит от врачей. А 50 % зависит от образа жизни, 15-20% — от окружающей среды, 15-20% — от генетических факторов.

То есть, можно понять, насколько важно вести здоровый образ жизни. В последнее время пропаганда правильного  питания, занятия спортом стало модно и активно пропагандируется среди молодежи, что очень радует.

Здоровый ребенок — бесценное будущее. От здоровых родителей рождаются здоровые дети. Семья — воспитывает ребенка и формирует его основу в жизни. Здоровье  ребенка является важнейшей ценностью и наша общая задача – сохранить и укрепить его.

Очень важно приучить ребенка соблюдать режим сна, кушать, играть, гулять, трудиться в одно и то же время: уделять особое внимание полноценному сну (своевременное засыпание – не позднее 21.00-22.00, минимальная длительность сна – 8-10 часов); регламентировать просмотр телепередач по времени (не более 40 мин. – 1 часа). Систематические занятия физкультурой очень полезны для здоровья. Задача взрослых – создать условия для двигательной активности ребенка. Детям для полноценного роста и развития необходимо рациональное полноценное питание. Необходимо привитие навыков гигиены, сохранение положительного психологического климата в семье также имеет огромное влияние на состояние физического и психического здоровья ребенка.

Физическая активность

Физическая активность имеет много преимуществ для здоровья. Регулярная физическая активность:

• увеличивает мышечную силу, гибкость, баланс и координацию;
• помогает снизить риск преждевременной смерти;
• помогает снизить риск падения;
• помогает предотвратить и управлять такими состояниями здоровья, как инсульт, сердечные заболевания, ожирение, диабет 2-го типа, остеоартроз, некоторые виды рака, ожирение и депрессия; улучшает сон, благополучие и качество жизни; увеличивает социальное взаимодействие.

Проводите больше времени в физически активном состоянии и меньшее время сидя. Ежедневная деятельность, такая как домашняя работа и мойка автомобиля великолепная, так как она помогает вам вносить свой вклад в общую физическую активность, и сократить время в положении сидя. Даже небольшое количество физической активности может иметь положительные преимущества для здоровья. Цель — в течение как минимум 30 минут выполнять физическую деятельность, которая делает  дыхание частым и увеличивается пульс (аэробная активность), пять дней в неделю.

Умеренная активность средней интенсивности вызывает небольшое, но заметное учащение дыхания и сердцебиения.  Физическая активность высокой интенсивности значительно учащает дыхание и сердечный ритм.

Аэробная деятельность также приносит большую пользу пожилым людям. Аэробная деятельность средней интенсивности: велоспорт, быстрая ходьба, танцы, подъем по лестнице, прогулки с внуками, водная аэробика. Аэробная деятельность  высокой интенсивности: ходьба в гору, полка огорода, бег, велоспорт (более 16 км / ч), быстрые танцы.

Поговорите с врачом перед началом или увеличением физической активности. Чтобы уменьшить риск получения травмы, пожилые люди, которые физически неактивны или малоподвижны или у кого естьодно или несколько проблем со здоровьем должны обратиться за советом к соответствующему специалисту перед началом или увеличением уровня активности.

Начинайте медленно и повышайте активность до рекомендуемого ежедневного уровня физической активности. В неделю стремитесь сделать три занятия на гибкость и баланс, и два занятия на сопротивление.

Виды деятельности на сопротивление: принести покупки до дома, поднятие тяжестей, езда на велосипеде, горный туризм, гимнастика тай-чи, подъем по лестнице, плавание, водная аэробика, силовые тренировки, упражнения на пресс. Растяжки: упражнения на растяжку, для суставов, садоводство, домашние дела, пилатес, мойка автомобиля, йога, упражнения на пресс. Занятия на поддержание баланса: социальные танцы, стояние на одной ноге, упражнения на пресс, велосипед, пилатес, йога.

Қоғамдық денсаулық сақтау ұлттық орталығының ұйымдастырушылық-әдістемелік басшылығымен Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2019 жылғы 26 желтоқсандағы № 982 қаулысымен бекітілген Денсаулық сақтауды дамытудың 2020-2025 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасының іс-шаралар жоспарын тиімді іске асыру шеңберінде жол -көлік оқиғаларының алдын алу үшін, оның ішінде жаяу жүргіншілердің жол қозғалысы ережелерін бұзуына байланысты «ЖҚЕ білу – қауіпсіздік негізі» ұлттық бағдарламасы іске асырылады.

Өзектілігі

Сарапшылардың бағалауы бойынша, қазіргі уақытта әлемдік деңгейдегі барлық жас топтары үшін өлімнің негізгі себептерінің арасында тоғызыншы орында тұрған жол-көлік оқиғалары жыл сайын 1,2 миллионнан астам адамның өмірін қиып, бүкіл әлемде 50 миллионға дейін адамды өлімге әкелетін жарақаттарға ұшыратады. Әлем жолдарында қаза тапқан адамдардың жартысына жуығын (49%) жаяу жүргіншілер, велосипедшылар мен мотоциклистер құрайды. Жол-көлік апаттары 15 пен 29 жас аралығындағы адамдардың өлімінің басты себебі болып табылады.

Жол-көлік оқиғалары тек қайғы-қасірет әкеліп қана қоймайды, сонымен қатар медициналық көмек пен әлеуметтік-экономикалық шығындарға байланысты денсаулық сақтау мен дамудың маңызды проблемасы болып табылады. Жол апаттары көптеген елдерге жалпы ұлттық өнімнің 1-3% құрайды. Жол-көлік оқиғалары салдарынан қайтыс болу мен жарақаттанудың 90% — дан астамы табыс деңгейі төмен және орташа елдерде орын алады.

Қазақстанда 2021 жылдың алғашқы бес айында 4,7 мың жол-көлік оқиғасы тіркелді — 2020 жылдың ұқсас кезеңімен салыстырғанда 12,2% — ға артық. Салыстыру үшін: өткен жылы бес айда 4,2 мың жағдай тіркелді.

Стратегиялық жоспарлау және реформалар жөніндегі Агенттіктің Ұлттық статистика бюросының деректері бойынша соңғы бірнеше жылда Қазақстанда көбінесе жаяу жүргіншіні қағып кеткен, көлік құралдарының соқтығысуымен ЖКО тіркеледі. 2021 жылы ЖКО-ның үш негізгі түрінен болған жол – көлік оқиғаларынан болатын өлім – жітім: жаяу жүргіншілерге басып кіру-273 адам қаза тапты (ЖКО – да қаза тапқандардың 27%); аударылу-176 адам қаза тапты (17%); автомобильдердің соқтығысуы-141 адам қаза тапты (14%). Мұндай авариялардағы өлім-жітім ЖКО-да қаза болғандардың жалпы санының 58% — ын құрайды.

Өңірлер бойынша салыстырмалы талдау ең көп жол-көлік оқиғалары Алматыда тіркелгенін көрсетті: 1,3 мың жағдай – алдыңғы жылға қарағанда 32,5% — ға артық. Одан әрі Алматы облысында 840 жағдай (жылына 27,5% — ға өсу) және Жамбыл облысында 425 жағдай (17,4% — ға өсу) орын алуда.

Жол-көлік оқиғаларының нәтижесінде биылғы жылдың алғашқы бес айында 6,8 мың адам зардап шекті – өткен жылға қарағанда 12,3% — ға көп. Қаза болғандар саны 607 адамды құрады, оның ішінде 435 ер адам, 172 әйел адам, 43 кәмелетке толмағандар. Алматыда ЖКО салдарынан 1,5 мың адам, Алматы облысында — 1,4 мың адам, Жамбыл облысында — 674 адам зардап шекті.

Жолдарда кәмелетке толмағандардың өлімінің өсуі ерекше назар аударуға тұрарлық. Кәмелетке толмаған азаматтардың қатысуымен жол апаттарының себептерінің бірі ересектердің жүріс бөлігіндегі балалардың жүріс-тұрысына немқұрайлы қарауы және арнайы балаларды ұстап тұратын құрылғы немесе баланы қауіпсіздік белдіктерінің көмегімен құлатуға мүмкіндік бермейтін, 12 жасқа дейінгі балаларды тасымалдауға тыйым салуды көздейтін өзге де құралдар болмаған кезде, ЖҚЕ талаптарын сақтамауы болып табылады.

Қазақстанда жол қозғалысы ережелерін бұзу саны өткен жылмен салыстырғанда 58% — ға артты. 2021 жылы Жол қозғалысы ережелерін бұзудың 3,8 млн. жағдайы анықталды. 2020 жылы бұл көрсеткіш 2,4 млн. құрады, жаяу жүргіншілердің қауіпсіздігі мәселесі өзекті болып қала береді. Елдегі әрбір үшінші ЖКО, қаза тапқан және жараланғандардың әрбір төртінші ЖКО жаяу жүргіншілердің қатысуымен болатын апаттардың үлесіне келеді. Сонымен бірге пешеходтардың тәртібіне қатысты проблемалар бар. Жыл басынан бері олардың тарапынан 155 мыңнан астам бұзушылық анықталды.

Электросамокаттар-бұл біздің еліміз үшін ғана емес, барлық елдер үшін ең проблемалық мәселе. Электросамокаттар көлікке толған жолдар мен қоғамдық көліктерге түскен ауырлықты азайтады, сондықтан олардың дамуын қолдау қажет. Өкінішке орай, самокаттар жол-көлік оқиғаларына жиі себепкер болады. Жыл басынан бері қалада самокаттың қатысуымен 30-дан астам жол-көлік оқиғасы тіркеліп, ондаған адам зардап шекті. Осыған байланысты мақсатты топты жол қозғалысы ережелеріне үйрету қажет.

Жол-көлік апаттары алдын-ала болжанып қана қоймайды, сонымен қатар алдын-алуға да болады, бұған негізгі қауіп факторлары мен жолда қолданылатын жол қауіпсіздігін қамтамасыз етудің тиімді шаралары туралы көптеген мәліметтер дәлел бола алады.

Республикада, оның ішінде балалар, жасөспірімдер мен жастар арасында жол-көлік жарақаттануының алдын алу үшін жол жүрісі қағидаларын сақтау, алкогольден, бас тарту, алғашқы медициналық көмек көрсету және басқа да іс-шаралар арқылы қоғамның барлық мүдделі тараптарының күштерін шоғырландыру қажет.

                                                                                     ҚДСҰО ақпаратынан

Причины детского дорожно-транспортного травматизма:

• Неумение наблюдать.
• Невнимательность.

 Как обучить ребенка ПДД:

Чтобы ребенок не попал в беду, воспитывайте у него уважение к ПДД ежедневно, терпеливо, ненавязчиво. Соблюдай те следующие инструкции:

• выходите из дома заблаговременно – так, чтобы остался резерв времени; ребенок должен привыкнуть ходить по дороге не спеша;
• идите с ребенком строго по тротуару, придерживаясь правой стороны;
• обращайте внимание на движение транспорта по дороге;
• покажите ребенку переход; напомните правила перехода: переходить дорогу, убедившись в отсутствии транспорта, посмотрев сначала налево, затем направо;
• следите за тем, как переходите проезжую часть: строго перпендикулярно, переходите дорогу только шагом;
• во время прогулок, по дороге в детский сад, и обратно приучайте ребенка останавливаться, приблизившись к проезжей части дороги; остановка позволит ему переключиться и оценить ситуацию — это главное правило пешехода.

Учите ребенка:

— не спешить при переходе улицы;

— переходить дорогу лишь тогда, когда обзору ничто не мешает;

— прежде чем перейти, дождаться, чтобы транспорт отъехал от остановки.

Воспитывайте у ребенка умение быть бдительным на улице. Так, оказавшись рядом со стоящим автобусом, предложите ребенку приостановиться, внимательно осмотреться, не приближается ли машина. Объясните ему, какая опасность может ожидать пешехода, если он внезапно выходит из-за стоящего транспорта на проезжую часть.

— предлагать ребенку самому найти дорогу домой, когда вы берете его с собой, отправляясь в магазин, гулять и т.п.

Не жалейте времени на уроки поведения детей на улице! Если вы купили ребенку велосипед, то надо объяснить ему правила дорожного движения, требуя их неукоснительного выполнения. Ребенок должен усвоить – кататься на велосипеде можно только в отведенных для этого местах: дворах, парках и на площадках. Помните, что езда на велосипеде по дорогам запрещена детям до 14 лет. Нельзя сажать на раму или багажник, катая его на своем велосипеде. Для ребенка на велосипедной раме позади руля должны быть сделаны специальное седло и подножки.

Ребенок должен четко усвоить и соблюдать следующие правила поведения на улице и в транспорте:

— играй только в стороне от дороги;

— переходи улицу там, где обозначены указатели перехода, где нет – на перекрестках по линии тротуаров;

— переходи улицу только шагом, не беги;

— следи за сигналом светофора;

— посмотри при переходе дороги сначала налево, потом направо;

— не пересекай путь приближающемуся транспорту;

— машины, стоящие на дороге у тротуара или обочины, автобусы обходи сзади;

— входи в любой транспорт и выходи из него только тогда, когда он стоит, нельзя прыгать на ходу;

— не высовывайся из окна движущегося транспорта;

— не выезжай на велосипеде на проезжую часть;

— если ты потерялся на улице, не плачь, попроси взрослого человека помочь, назови свой домашний адрес;

Как научить детей безопасному поведению на улице? Необходима повседневная тренировка движения, внимания ребенка в сочетании с постоянным личным примером родителей.

Помните, ребенок учится законам улицы, беря пример с вас — родителей, других взрослых. Уберечь ребенка от беды на дороге — долг взрослых.

                                                                           Альжанова К.А. врач ЗОЖ

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2019 жылғы 26 желтоқсандағы №982 қаулысымен бекітілген Денсаулық сақтауды дамытудың 2020-2025 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасының ic-шаралap жоспарын тиімді  iске асыру щеңберінде Қоғамдық денсаулық сақтау ұлттық орталығының ұйымдастырушылық-әдістемелік басшылығы жанынан ”Халықтың денсаулық мәселелеріндегі сауаттылығын арттыру, COVID-19-дың алдын алу санитариялық сауаттылығы” ұлттық бағдарламасы 1-15 шілде аралығында жүзеге асырылуда.

Өзектілігі.

Денсаулық мәселелеріндегі сауаттылық жалпы сауаттылықпен байланысты және адамдардың өз пікірін білдіру және күнделікті өмірде  медициналық-санитариялық көмекке, аурулардың алдын алуға және денсаулыкты нығайтуға қатысты шешімдер қабылдау, өмір сапасын қолдау немесе жақсарту үшін медициналық ақпаратты алу, түсіну, бағалау және қолдану үшін қажетті білімі, уәждемесі мен іскерлігінің болуын білдіреді

(2012 ж. Денсаулық мәселелеріндегі сауаттылық жөніндегі еуропалық консорциум). Білім мен түсінік денсаулықты нығайтуда қуатты кұрал больп қала береді. Халықтың санитариялық сауаттылығын арттыру азаматтар өз денсаулығын нығайтуда белсенді рөл атқара алатын, денсаулық мүддесі үшін жергілікті қоғамдастықтардың ұжымдық іс-қимылдарына табысты қатыса алатын және билік органдарынан халық денсаулығына қатысты өз  міндеттерін орындауды және денсаулық сақтау мәселелеріндегі тең құқықты талап ете алатын тірегін жасауға мүмкіндік береді.

Денсаулық мәселелеріндегі сауаттылық  денгейіне жасы, білім денгейі, әлеуметтік-экономикалық жағдайы, созылмалы аурулардың болуы немесе болмауы және т.б. сияқты көптеген көрсеткіштер әсер етеді, дегенмен, көбінесе жақсы білімі бар және қалыпты өркендеу деңгейі бар адамдар да өз денсаулығына қатысты тиісті шешімдер қабылдауға қиналады. Бұл Денсаулық мәселелеріндегі сауаттылық  адамдардың жеке қабілеттеріне  ғана емес, сонымен қатар аурулардың алдын-алу және емдеу туралы қолжетімді, оңай қабылданатын, бағаланатын және қолданылатын ақпаратқа олардың қолданыстағы жүйеден алуына байланысты.

Пандемия кезінде санитарлық сауаттылықты арттыру ерекше мәнге ие. Адамзаттың жаһандық  проблемасына айналған жаңа коронавирустық инфекцияның (COVID-19) өршуіне Кытайдың Ухань қаласында 2019 жылдың желтоқсанында тіркелген SARS-CoV-2 вирусы себеп болды. Қазақстанда COVID-19 алғашкы окиғалары 2020 жылдың 13 наурызында Германиядан келген адамдар арасында тікелді. Ауру жағдайлары кейіннен бүкіл әлемде экспоненциалды түрде өстi. Халыктың көші-қон белсенділігі  жоғары болуы вирустық инфекцияның бүкіл  әлемде таралуына ықпал eттi.

2020 жылдың 30 каңтарында Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының Бас директоры коронавирустық аурудың (COVID-19) өршуін Халыкаралық денсаулық сақтау саласындағы төтенше жағдай деп жариялады. ДДҰ COVID-19 таралуына ден кою шаралары  жөніндегі құжаттарды дереу әзірледі, онда басты міндеттердің бірі тәуекелдер туралы хабардар ету және  жергілікті қоғамдастықпен өзара ic-қимыл жасау больш табылады. Бұл ретте коғамга және коғамның баска да секторларына COVID-19-ға байланысты дайындықты камтамасыз ету және ден қою шаралары жөніңдегі стратегиялар мен араласуды алдын ала жариялау және түсіндіру қажет екендігі ерекше атап өтілді, бұл рәсімдері әрбір өзгерістер енгізу кезінде қайталайды.

Вирустың таралуы, сондай-ақ вирустың таралуын болдырмау және онымен күресу үшін қабылданған шаралар туралы адамдарға хабарлау маңызды. Бедел мен сенімді қалыптастыру және сақтау үшін жұртшылықтың түсүнігін ескеретін және көрсететін икемді, ашық,тұрақты және жан-жақты ақпарат беру қажет.

Корқыныштарды, кауесеттер мен жалған мәліметтерді анықтау және  оларға ден кою аркылы ”ақпараттық індетті” алдын ала баскаруға арналған дезинформация жүйесін әзірлеу керек.

Ұсынылған әрекеттерге, ең алдымен:

• түмау індетіне немесе қоғамдық денсаулық сақтау саласындағы баска да оқиғаларға байланысты акпараттандырудың қолданыстағы рәсімдерін пайдалана отырып, COVID-19-ғa байланысты тәуекелдер туралы хабардар ету және жергілікті коғамдастықтармен өз ара іс-қимыл саласындағы ұлттық жоспарды іске қосу;
• алдын алу жане бақылау шаралары туралы акпараттандырудың бірыңғай тетігін пайдалану; бұқаралы ақпарат құралдарымен, қоғамдьқ денсаулық сақтау желілерімен және жергілікті қоғамдық ұйымдармен, жергілікті билік органдарымен және ҮЕҰ-мен, сондай-ақ басқа да секторлармен (мысалы, денсаулык сактау, білім беру, бизнес, туризм, қоршаған ортаны қорғау, мал шаруашылығы, азық-түлік өндірісі және ауыл шаруашылығы) өз-ара ic-қимыл жасау;
• жергілікті халықтың қоғамдық ұсыныстарды анықтау, жедел ден кою және дезинформацияға қарсы күрес iciнe мәдени тұрғыдан қолайлы және ынталы қатысуын көтермелеу.

               ҚДС ҰО ақпаратынан